Gittikçe dijitalleşen dünyada elektronik pazarlama faaliyetleri günlük hayatımızda daha fazla yer edinmektedir. Her gün cep telefonumuza gelen kısa mesajların veyahut posta kutumuza düşen e-postaların ciddi bir kısmını ticari elektronik iletiler oluşturmaktadır. Elektronik pazarlama faaliyetlerinin önemli bir araç ve stratejisi olan ticari elektronik ileti gönderimi, istenmeyen elektronik iletilerin (spamlerin) önüne geçilmesi ve şirketler yani hizmet sağlayıcılar bakımından güven ve şeffaflığın sağlanması adına birçok mevzuat düzenlemenin konusu olmuştur. Söz konusu düzenlemelerden en günceli olan ve 04.01.2020 tarihli 30998 sayılı Resmi Gazete ’de yayınlanarak yürürlüğe giren “Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik” ile ticari elektronik ileti gönderimlerinde yeni bir döneme girilmiştir.

Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelikte Değişiklik Yapılmasına Dair Yönetmelik ile getirilmiş olan en önemli yenilik, ticari elektronik ileti onayı alınmasına, reddetme hakkının kullanılmasına ve şikâyet süreçlerinin yönetilmesine imkân tanıyan merkezi bir İleti Yönetim Sistemi (İYS) ’nin kurulmasıdır.

Türkiye Cumhuriyeti Ticaret Bakanlığı, 6563 sayılı Elektronik Ticaretin Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve ilgili mevzuat kapsamında, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ni ticari elektronik ileti izinlerinin ve şikâyet süreçlerinin yönetilebildiği ulusal bir platform kurmakla görevlendirmesi akabinde İleti Yönetim Sistemi AŞ, Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği ‘nin bir iştiraki olarak kurulmuştur.

İleti Yönetim Sistemi (https://iys.org.tr/), hizmet sağlayıcıların arama, mesaj ve e-posta gibi farklı tipte ileti izinlerini saklayıp yönetebilecekleri, alıcıların verdikleri izinleri görüntüleyip kaldırabilecekleri, izinsiz gönderimleri şikâyet edebilecekleri, kamunun ise ileti şikâyetlerini ve şikâyete konu iznin durumunu görüntüleyebilecekleri, web sitesi, kısa mesaj numarası ve çağrı merkezi üzerinden hizmet verecek, tüm izinleri zaman damgasıyla kayıt altına alıp  güvenli biçimde saklayacak ulusal veri tabanı sistemi olarak tanımlanmaktadır.

İleti Yönetim Sistemi’nin kurulması ile hizmet sağlayıcıların yazılı ve elektronik iletişim araçlarına vasıtasıyla onay alınması yöntemlerine ek ve opsiyon olarak İleti Yönetim Sistemi kanalıyla da alıcılardan ticari elektronik ileti gönderimine ilişkin olarak onaylarını alabileceklerdir. İYS kanalı ile onay alınması durumunda hizmet sağlayıcıların ispat yükümlülüğü olmayacaktır. Bununla birlikte, diğer başvuru kanallarına ek ve opsiyon olarak alıcılar da şikayet başvurularını İleti Yönetim Sistemi aracılığıyla gerçekleştirebileceklerdir.

İleti Yönetim Sistemi’nin kurulması ile elektronik ortamda ticari faaliyette bulunmak isteyen şirketlere yani hizmet sağlayıcılara ve hizmet sağlayıcı tarafından hazırlanmış içeriklerin gönderimini sağlayan aracı hizmet sağlayıcılara birtakım yükümlülükler getirilmiştir. Söz konusu yükümlülükler özetle şu şekildedir:

• İleti Yönetim Sistemi’ne Kayıt Yükümlülüğü: Ticari elektronik ileti göndermek isteyen hizmet sağlayıcıların İleti Yönetim Sistemi’ne kaydolması gerekmektedir. Aracı hizmet sağlayıcılar da İYS ’ye kayıt olmayan hizmet sağlayıcılara ait ticari elektronik iletilerin gönderimini başlatmamalıdır.

• Mevcut Veri Tabanlarının İleti Yönetim Sistemi’ne Yüklenmesi: İlgili mevzuat değişikliği ile Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik kapsamında alınan onayların 01.06.2020 tarihine kadar İYS ’ye aktarılması öngörülmüştü. Yeni tip Koronavirüs (Covid19) salgınının günlük hayatı olumsuz etkilemesi ve bu sebeple iş süreçlerinde önemli aksamalar yaşanmasından ötürü Ticaret Bakanlığı, 31.05.2020 olan son tarihi 31.08.2020 tarihine ertelemiştir. Mevzuat gereğince, bu tarih itibarıyla aktarılmamış izinler geçersiz kabul edilecektir. Aktarılan onaylar 01.12.2020 tarihine kadar alıcılar tarafından kontrol edilecek ve ret hakkının kullanılmaması halinde onaylı sayılacaklardır.

• Kayıtlı İzinli Veri Tabanını Güncel Tutma Yükümlülüğü: Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik kapsamındaİYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ticari elektronik ileti gönderilemeyecektir. Bu sebeple, 01.12.2020 tarihinden itibaren İYS üzerinden alınmayan onaylar, hizmet sağlayıcı tarafından üç iş günü içinde İYS ’ye kaydedilecektir. İYS ’ye kaydedilmeyen onaylar geçersiz kabul edilecektir. Yapılan Yönetmelik değişikliği ile İleti Yönetim Sistemi kanalıyla alınmayan onaylar bakımından bir nevi geçerlilik şartı getirildiğini söylemek mümkündür. 01.12.2020 tarihinden itibaren hizmet sağlayıcıların, kendisine iletilen ret bildirimlerini de üç iş günü içinde İYS ’ye bildirmesi gerekmektedir. Hizmet sağlayıcıların talimatı doğrultusunda ticari elektronik ileti gönderimini başlatan aracı hizmet sağlayıcılar ise ileti gönderimine başlamadan önce İYS üzerinden alıcıların onayının olup olmadığını kontrol etmeli ve İYS üzerinde onayı bulunmayan alıcılara ileti gönderimini başlatmamalıdır. Tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adreslerine gönderilen ticari elektronik iletiler için ise ileti gönderilmesinden önce tacir veya esnaf olan alıcıların elektronik iletişim adresleri hizmet sağlayıcı tarafından İYS ’ye kaydedilmeli ve İYS üzerinden alıcıların ret hakkını kullanıp kullanmadığı kontrol edilmelidir.

Belirtmekte fayda var ki; Ticari İletişim ve Ticari Elektronik İletiler Hakkında Yönetmelik tarafından hizmet sağlayıcılara yükümlülük olarak getirilmiş hususları içeren temel hizmetler (onay ekleme/ret değişikliği yapma, iletişim adresinin izin durumunu sorgulama, onay/ret değişikliklerini içeren zaman damgalı günlük  izin raporu alma ve geçmiş tarihli izinlerin mevzuatta öngörülen süre içerisinde aktarma) haricindeki hizmetler İleti Yönetim Sistemi AŞ tarafından ücretli olarak sunulmaktadır.

İleti Yönetim Sistemi’ne getirilen eleştirilerden en dikkat çekeni kuşkusuz kişisel verilerin muhafazasına ilişkindir. Türkiye’de elektronik pazarlama faaliyeti sürdüren tüm şirketlerin izinli veri tabanlarının tek bir özel hukuk tüzel kişiliğine aktarılacak olması sebebi ile yaşanabilecek muhtemel bir veri ihlalinden etkilenebilecek ilgili kişi sayısı düşünüldüğünde bu hususta endişelenmemek elde değildir. Nitekim tüm bu veri tabanı aktarımları sonucunda İleti Yönetim AŞ ’nin elinde yetkisiz kişilerce erişilmesi halinde ilgili kişileri profillemede kullanılabilecek bir büyük veri (big data) oluşacağı aşikardır. Tüm bunlar göz önüne alındığı takdirde veri güvenliğinin sağlanması için ciddi teknik tedbirler alınmasının bir gereklilik olduğu ortadadır.

İleti Yönetim Sistemi’nin yapılan tüm eleştirilere rağmen elektronik pazarlamada yeni bir dönem bir dönem başlatacağı açıktır. Dünya çapında Pandemi sürecinde yaşadığımız  ve “yeni normal” olarak hayatımıza giren “mesafe” kelimesi ile birlikte son kullanıcılara ulaşmada ayrı bir önem kazanan ticari elektronik iletilere yeni bir dönemin başlangıcı kabul edilebilecek bu uygulama ile amaçlandığı üzere elektronik pazarlamaya ilişkin güven ve şeffaflığın daha fazla pekiştiği bir elektronik  ticaret ortamı görmeyi temenni ediyoruz.

01.06.2020

Av. Ayşegül Alsan, LL.M.